پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی اینترنت

آنگونه که به نظر می‌رسد هیچ جنبه‌ای از زندگی نیست که تحت تاثیر این دهکده‌ی جهانی قرار نگرفته باشد. در کنار تمام محاسنی که استفاده از اینترنت و فضای مجازی برای انسان امروزی به همراه دارد؛ پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی اینترنت مهم و ضروری به نظر می‌رسد چرا که این فنآوری نوین ارتباطی همچون یک شمشیر دو لبه است که می‌تواند مضرات و مشکلات فراوانی را خصوصا در بین نسل جوان و نوجوان و همچنین کودکان به همراه داشته باشد.

مشکلاتی که اگر با دقت کنترل نشود خصوصا در بین نوجوانان و جوانان باعث بروز آسیب‌های اجتماعی و فردی خطرناکی می‌شود.

 اینترنت یکی از ابزارهای پیشرفته فنآوری است که تشخیص اعتیاد آور بودن آن از مصرف مفید بسیار دشوار است. گرچه راهنمای تشخیص اختلالات روانی(DSM-IV) جهت شناسایی این اختلال مواردی را عنوان کرده است اما با این وجود امروزه استفاده از اصطلاح اعتیاد به اینترنت به وفور در بین پژوهشگران و روانشناسان استفاده می‌شود.

رشد روزافزون و عوارض ناگواری که اعتیاد به اینترنت به همراه دارد باعث شده که از این اختلال به عنوان اعتیادی که سرآمد همه‌ی اعتیادهای رفتاری است یاد شود.

طبق تحقیقات بسیاری که انجام شده برخی عوارض اعتیاد به شبکه های اجتماعی  و آسیب‌های اجتماعی اینترنت در کودکان و نوجوانان و بزرگسالان (والدین) شامل موارد زیر است:

          ✓      عدم مسئولیت‌پذیری اجتماعی

          ✓      مقایسه‌های بیش از اندازه و غیر معمول

          ✓      انزوای اجتماعی

          ✓      فقدان حمایت واقعی اجتماعی

          ✓      ناکارآمدی تحصیلی

          ✓      احساس خود ارزشی پایین

          ✓      اعتماد به نفس پایین و عزت نفس آسیب دیده

برای مثال در مطالعه‌ای که به بررسی ارتباط علائم روان پزشکی با اعتیاد به اینترنت در دانشجویان دانشگاه‌های ایران پرداخته شده بود؛ نتایج حاکی از آن است که همبستگی و رابطه‌ی مثبت و معناداری بین اختلالات روان پزشکی نظیر افسردگی؛ اضطراب؛ خود بیمار انگاری؛ وسواس؛ حساسیت بین فردی؛ پرخاشگری؛ پارانویا؛ روان پریشی و فوبیا وجود داشت که همگی بیانگر آسیب‌های اجتماعی اینترنت می باشد

چرا اینترنت اعتیادآور است ؟ | آسیب های اجتماعی اینترنت

وقتی مرکز لذت، که مرکز پاداش نیز نامیده می‌شود، فعال است، احساس خوشی و لذت در ما به وجود می‌آید. خوردن قطعه‌ای از یک کیک، مقداری ماکارانی یا هر غذای دیگری که دوست دارید، این مرکز را فعال می‌کند. برنده شدن در یک رقابت، پذیرفته شدن در یک آزمون، مورد ستایش قرار گرفتن و دیگر تجربه‌های خوشایند، نیز این مرکز را فعال می‌کند.

سلول‌های عصبی که مرکز لذت را می‌سازند، با زبان شیمیایی دوپامین با هم ارتباط برقرار می‌کنند. این مولکول به عنوان پیام‌رسان عصبی از یک نورون (سلول عصبی) به نورون دیگر می‌رود، بر میزان آزاد شدن پیام‌رسان‌ از نورون‌های دیگر تاثیر می‌گذارد و احساسی از خوشحالی ملایم تا سرخوشی شدید را به وجود می‌آورد.

داروهای اعتیادآور غلظت دوپامین را در مرکز پاداش مغز افزایش می‌دهند.

این داروها نسبت به یک عمل رفتاری، خوردن یک غذای خوشمزه یا برنده شدن در یک مسابقه، غلظت دوپامین را بیش‌تر افزایش می‌دهند. البته هر دارو این کار را به شیوه‌ی متفاوتی انجام می‌دهد.

خوشی به ناخوشی می‌رسد | آسیب های اجتماعی اینترنت

تا این‌جای داستان، زیاد بد نیست! مرکز لذت تحریک می‌شود و فرد سرخوشی فراوانی را تجربه می‌کند. اما یک داروی اعتیاد آور در دراز مدت نمی‌تواند چنین اثرهایی داشته باشد. با مصرف پیوسته‌ی دارو، دگرگونی‌های پایداری در مغز به وجود می‌آید: مصرف داروی اعتیاد آور، تعداد گیرنده‌های دوپامین را کاهش می‌دهد. نابودی گیرنده‌های دوپامین به مفهوم این است که تجربه‌هایی که در حالت عادی احساس خوشی و لذت به وجود می‌آورند، عقیم می‌مانند. یک غذای خوشمزه، یک گفت و گوی جالب یا یک پیغام عالی، هیچ کدام به اندازه‌ دوران پیش از اعتیاد، هیجان و خوشی به پا نمی‌کنند.

این قضیه در مورد اعتیاد به اینترنت نیز کاملا صادق است. استفاده ازشبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به علت تاثیری که در افزایش دوپامین در مغز دارند خود تاثیری اعتیادآور دارند بدین صورت که حس خوبی که از دیده شدن یا توجه افراد مختلف در شبکه‌های اجتماعی به ما دست می‌دهد باعث افزایش ترشح دوپامین می‌شود و این قضیه مرتبا ما را وادار به استفاده‌ی بیشتر می‌کند تا جایی که به حالت اعتیاد و مصرف بیش از اندازه در می‌آید که در بلند مدت مانند هر اعتیاد دیگری به ما صدمات زیادی وارد می‌کند و این خود از آسیب‌های اجتماعی اینترنت می باشد این صدمات مانند:

          ▪        حس ارضای فوری که این کار قدرت صبوری و امیدواری را کاهش می‌دهد

          ▪        کاهش اعتماد به نفس

          ▪        کاهش رضایت شغلی

          ▪        آسیب زننده به روابط فردی و خانوادگی

          ▪        و …

اینترنت و سو استفاده جنسی از کودکان: | آسیب اجتماعی اینترنت

و اما مهم‌ترین مساله‌ای که برای هر والدینی مهم و بسیار پردغدغه است تاثیرات استفاده از اینترنت بر کودکانشان و آسیب‌هایی است که در این مسیر در کمین آنان است.

مهم ترین این‌ها مساله‌ی اینترنت و سو استفاده جنسی از کودکان است.

فناوری می‌تواند فضایی برای سو استفاده از کودکان ایجاد کند. دسترسی ساده به اینترنت؛ گوشی‌های هوشمند و دوربین‌های دیجیتال احتمالا روش انجام برخی سواستفاده‌های جنسی را تغییر می‌دهد.

به علت افزایش دسترسی به این نوع فناوری‌ها؛ افراد بزرگسال باید روش‌هایی را که در آن ممکن است کودکان از طریق اینترنت مورد آزار قرار بگیرند را بشناسند.

در مورد اینترنت و سو استفاده جنسی از فرزندانمان چه می‌دانیم؟ | لزوم پیشگیری از آسیب های اجتماعی اینترنت

• در ظاهر اینطور برداشت می‌شود که نوجوانان کم سن وسال اغلب درباره‌ی اینترنت اطلاعات کمی دارند اما در واقع اغلب آن‌ها درک زیادی از تجربیات و ریسک‌های آنلاین دارند.
• نوجوانان با سن بیشتر در فعالیت‌های آنلاین گروهی مانند تالارهای گفت و گو و بازی‌های گروهی در فضای اینترنت مشارکت می‌کنند و خود را به شدت در معرض تجاوز شخصی آنلاین قرار می‌دهند.

صحبت کردن با کودکان در مورد خطرات اینترنت و ایمنی آن بخش مهمی از کاهش خطر است. به همین خاطر می‌توانیم با کودکان و نوجوانان درباره‌ی اینترنت به شیوه‌ای بسیار ساده همانگونه که با آن‌ها درباره رشد جنسی سالم و سو استفاده جنسی صحبت می‌کنیم؛ به گفت و گو بپردازیم و طبیعتا با ایجاد یک رابطه‌ی خوب والد- فرزندی و در اختیار گذاشتن اطلاعات موثق و صحیح به کاهش آسیب‌پذیری فرزندانمان کمک شایانی می‌کنیم.

منابع:

-اینترنت و آسیب‌های اجتماعی؛ محمدعلی حق پرست

-بررسی رابطه اعتیاد به اینترنت و سلامت روان؛ مریم کلهر نیا

-بررسی رابطه بین اعتیاد به اینترنت با افسردگی؛ اضطراب؛ فشار روانی و هراس اجتماعی در دانشجویان دانشگاه تهران؛ نسیم جعفری و مریم فاتحی زاده

-پیشگیری کنیم؛ آزیتا محمد کریمی