نظریه پیاژه درباره بازی از بدو تولد تا پایان عمر
نظریه پیاژه،بازی را از بدو تولد تا پایان عمر به سه مرحله اصلی تقسیم می‌کند. این مراحل شامل مرحله حسی – حرکتی، مرحله تخیلی (نمادین/رمزی) و مرحله قاعده‌مندی هستند. در این نظریه، بازی نقش مهمی در رشد کودک دارد و به او در یادگیری مهارت‌های اجتماعی، عاطفی و شناختی کمک می‌کند.
1. مرحله حسی – حرکتی (تمرینی): از بدو تولد تا 2 سالگی
در مرحله حسی – حرکتی، بازی‌های کودک بر اساس حواس و حرکات ابتدایی شکل می‌گیرند. از نظر پیاژه، بازی از بدو تولد آغاز می‌شود؛ کودک با حرکاتی مانند دست و پا زدن، لمس کردن، چشیدن و شنیدن، به کشف دنیای اطراف می‌پردازد. این فعالیت‌ها باعث لذت کودک می‌شوند و به او در کسب مهارت های اولیه کمک می‌کنند.
ویژگی‌های بازی در مرحله حسی – حرکتی:
- تقلید و تکرار حرکات ابتدایی
- انجام فعالیت ها بر حسب تصادف و کشف محیط
- تمرین و تکرار برای دستیابی به تعادل
- بازی‌هایی مانند قل دادن توپ، لمس اشیاء و بردن آن‌ها به دهان
در این مرحله، کودک بیشتر بازی‌هایی را انجام می‌دهد که جنبه جسمی دارند و از طریق آن‌ها به رشد حسی و حرکتی می‌رسد.
2. مرحله تخیلی (نمادین/رمزی): از 2 تا 6 سالگی
در مرحله تخیلی، بازی‌های کودک بر پایه تخیل و نمادسازی شکل می‌گیرند. این نوع بازی‌ها قانون خاصی ندارند و توسط خود کودک خلق می‌شوند. بازی های نمادین برای هر کودک منحصربه‌فرد هستند و از تخیلات او سرچشمه می‌گیرند.
ویژگی‌های بازی در مرحله تخیلی:
- استفاده از اشیا به صورت نمادین (مثل تبدیل یک چوب به اسب یا شمشیر)
- تغییر واقعیت بر اساس تخیل کودک
- برآورده کردن نیازهای عاطفی از طریق بازی
- ایجاد تعامل و ارتباط با همسالان
پیاژه معتقد است که در این مرحله، باید به کودک آزادی داده شود تا بدون قید و شرط بازی کند. والدین می‌توانند نقش هدایت‌کننده و حمایت‌کننده داشته باشند، اما نباید بازی را محدود کنند.
3. مرحله قاعده‌مندی: از 6 سالگی تا پایان عمر
مرحله قاعده‌مندی با بازی‌هایی همراه است که دارای قوانین و چارچوب مشخص هستند. در این مرحله، کودک از طریق بازی‌های با قاعده به یادگیری ارزش‌های اجتماعی مانند مشارکت، همکاری و رعایت حقوق دیگران می‌پردازد.
ویژگی‌های بازی در مرحله قاعده‌مندی:
- وجود قوانین و ضوابط مشخص در بازی
- رشد مهارت‌های اجتماعی مانند مشارکت و همکاری
- پذیرش قواعد و سازگاری با آن‌ها
- یادگیری از طریق بازی‌های آموزشی
رایج‌ترین بازی‌های این مرحله بین 4 تا 7 سالگی انجام می‌شوند و تا 11 سالگی به اوج رشد خود می‌رسند. پیاژه تأکید می‌کند که پذیرش قواعد در این دوره به رشد اخلاقی و اجتماعی کودک کمک می‌کند و او را برای مواجهه با چالش‌های پیچیده بزرگسالی آماده می‌کند.
نقش بازی در رشد کودک از دیدگاه پیاژه
پیاژه بر اساس مطالعات خود، به ویژه روی فرزندانش، به این نتیجه رسید که بازی نقش کلیدی در تعلیم و تربیت کودک دارد. بازی باعث می‌شود مراحل رشد کودک به صورت همه جانبه انجام شود. این رشد شامل جنبه‌های اجتماعی، اخلاقی و تربیتی است که برای آینده کودک بسیار مهم هستند.
خلاصه نظریه پیاژه درباره بازی:
- بازی از بدو تولد آغاز می‌شود و در هر مرحله اهداف خاصی را دنبال می‌کند.
- بازی باعث رشد شناختی، عاطفی و اجتماعی کودک می‌شود.
- مراحل بازی از حسی-حرکتی تا قاعده‌مندی، به کودک در یادگیری و سازگاری کمک می‌کنند.
مرکز مشاوره خانواده امن با ارائه خدمات مشاوره‌ای متناسب با رشد شناختی و هیجانی فرزندان، به والدین کمک می‌کند تا با استفاده از تکنیک‌های اصولی، فرزندانی شاد و موفق پرورش دهند.
